Ngoài gà đồi, nhút mít, chè xanh... vốn đã trở thành thương hiệu; lươn đồng, trám bùi, măng giang… là những món ngon vang tiếng một vùng quê. Đã từ lâu, mỗi khi nhắc đến đặc sản riêng, rất riêng đến từ huyện miền núi Thanh Chương, Nghệ An không thể không gọi tên Cá Mát sông Giăng.

Sông Giăng: là phụ lưu cấp I của Sông Lam, chảy qua các huyện Con Cuông, Anh Sơn, Thanh Chương (Nghệ An) suốt chiều dài gần 80 km để hòa mình vào dòng sông Lam tại địa phận giáp ranh xã Thanh Tiên và xã Phong Thịnh, huyện Thanh Chương. Nơi mà hình ảnh Sông Quê được nhà thơ Lê Huy Mậu gieo vần, để rồi cố nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo thả hồn vào điệu nhạc du dương, mà mỗi khi âm hưởng của khúc hát tình quê vang lên sẽ khiến cho nỗi lòng những người con tha hương không khỏi khắc khoải nhớ về. Phía cuối dòng sông hiền hòa là “Khúc hát Sông Quê”, nơi thượng nguồn là những dãy núi giăng màn mây phủ; là thác ghềnh hiểm trở thu lượm từng mạch nước tinh khiết từ đại ngàn biếc xanh gửi vào dòng sông Giăng để từng đàn Cá Mát kéo nhau về quần tụ.

Cá Mát sông Giăng: thoạt nhìn khá giống cá Pa Khính ở vùng thượng nguồn sông Đà, cá Niên ở miền núi sông Tranh và cá Linh ở vùng hạ lưu sông Mê Kông; tuy nhiên, cá Mát sông Giăng có điểm khác biệt là vảy cá có màu hồng nhạt, trên mình có ba đến sáu chấm đen, kích thước trung bình tầm hai ngón tay người lớn, con to nhất cũng chỉ khoảng 500g. Thịt cá Mát có tính lành, vừa bổ, thơm ngon, lại vừa ít xương nên rất được người dân nơi đây ưa thích.

Cá Mát tươi đem làm sạch, tẩm gia vị, một chút ớt, chút tỏi, chút nghệ, chút đường… để tạo mùi thơm đặc trưng, không thể thiếu lá nghệ tươi cắt nhỏ ướp cùng với cá. Tất cả cho vào niêu đất, đun đến khi cá chín ngấm, sền sệt nước chan, dậy mùi thơm phức là được. Đặc biệt, khi kết hợp món cá Mát kho cùng tương Nam Đàn, vị béo ngậy của cá hòa lẫn với vị thơm của tương đem đến một trải nghiệm không dễ gì quên được. Ngồi bên mâm cơm cùng gia đình, chỉ cần có niêu cá Mát kho, có đĩa rau muống luộc, có dăm ba quả cà muối mặn là đã đủ làm nức lòng người cầm đũa.

Ngoài kho tương, kho tộ ăn kèm với cơm nóng, cá Mát sông Giăng còn được chế biến theo một cách khác, đó là kẹp cá vào vỉ, nướng giòn bằng than hoa. Chỉ cần dăm ba con cá, nướng trên bếp than ửng hồng cho đến khi cá chín hơi sem sém cháy, tỏa mùi thơm phức, đem kẹp với rau rừng chấm cùng mắm gừng, ớt xanh, nhâm nhi thêm ly rượu quê thì cảm giác thật khó tả.

Dân gian có câu: “Bể: Thu, Đao - rào: Rầm, Mát”, trong câu nói này, quả thực những loài cá ngon nổi tiếng nhất Việt Nam đều góp mặt. Là người dân vùng quê miền Tây xứ Nghệ, nhất là những người con tha hương hay ai đó đã từng thưởng thức tuyệt phẩm chế biến từ cá Mát dù chỉ một lần chắc chắn sẽ hiểu vì sao dân gian lại ví von hay như thế.

Quý khách hãy đến với Nhà hàng Làng Nghệ - một Làng Quê thu nhỏ nằm sát bên dòng sông Hàn thơ mộng (119 - Lê Lợi, Đà Nẵng) để thưởng thức đặc sản nức tiếng một miền Quê.